Współwystępowanie dwóch różnych zaburzeń psychicznych jednocześnie, nawet jeżeli symptomy są pozornie diametralnie różne, może być trudne do leczenia - dany symptom pierwszego zaburzenia może wpływać na przebieg leczenia i rezultaty tego drugiego. W przypadku borderline, kryteria diagnostyczne mogą być paralelne z kryteriami zaburzeń odżywiania, a fizyczne i emocjonalne rezultaty problemów z jedzeniem mogą nasilać zaburzenia osobowości. W tym sensie model odżywiania może stać się platformą na której realizują się problemy z osobowością.
Spis treści:
- Borderline a zaburzenia współwystępujące
- Paralelność borderline i zaburzeń odżywiania
- Emocjonalny aspekt zaburzeń odżywiania
Zaburzenie osobowości borderline, będące jednym z najczęściej występujących zaburzeń osobowości, charakteryzuje się niestabilnością emocjonalną, impulsywnymi reakcjami, zaburzeniami obrazu samego siebie i relacji międzypersonalnych. Charakterystycznymi symptomami są między innymi autoagresja,samookaleczenia, skłonności samobójcze i być może przede wszystkim - chroniczne poczucie pustki. Przez swoją dużą skalę występowania, a także wysoką śmiertelność z powodu samobójstw, borderline wraz z zaburzeniami współwystępującymi leży w głębokim zainteresowaniu badaczy.
Borderline a zaburzenia współwystępujące
Borderline wielokrotnie idzie w parze z nadużyciem substancji psychoaktywnych, stanami lękowymi i innymi zaburzeniami osobowości. Jedne badania wykazują, że występowanie zaburzeń nastroju wraz z borderline dotyczy 29,4% pacjentów, razem z zaburzeniami lękowymi obejmuje 21,5%, natomiast 14,1% jest uzależnionych. Wśród tego, skala zaburzeń odżywiania wśród osób cierpiących na borderline jest wyższa niż skala problemu wśród populacji w ogóle. Z drugiej strony, od 30 do 38% pacjentów cierpiących na zaburzenia odżywiania ma także możliwe do zdiagnozowania zaburzenia osobowości.
Około 25% osób cierpiących na anoreksję ma także osobowość borderline, w przypadku bulimii jest to 28%, co znacznie przewyższa dane dotyczące populacji w ogóle, które określa się w skali od 5 do 10%. Jak podają dane zebrane przez naukowców w Massachusetts, 53,8% pacjentów cierpiących na borderline, spełnia kryteria zaburzeń odżywiania.
Zaburzenia odżywiania, fot. panthermedia
Paralelność borderline i zaburzeń odżywiania
Istnieją hipotezy, że patologie osobowości mogą kształtować rodzaj zaburzeń odżywiania u indywidualnych osób. Głównym symptomem borderline jest intensywny lęk przed porzuceniem, problemy z tożsamością i stres dający niemalże quasi-psychotyczne objawy, a te same problemy mogą występować w przypadku zaburzeń odżywiania. Na przykład impulsywność występujące u borderline może przejawiać się w szale objadania. Także wywoływanie wymiotów i nadużywanie środków przeczyszczających są zachowaniami autodestrukcyjnymi, typowymi dla borderline.
Nie bez znaczenia pozostaje również płeć pacjenta. Kobiety mają większe skłonności do łączenia borderline z zaburzeniami odżywiania, podczas gdy mężczyźni cierpią raczej z powodu uzależnień. U kobiet często pojawiają się również zaburzenia nastroju, stany lękowe i zespół stresu pourazowego. Zdaniem badaczy, zaburzenia osobowości na ogół kształtują się przed zaburzeniami odżywiania. Właśnie dlatego zrozumienie korelacji między tymi dwoma zaburzeniami jest kluczowe w celu właściwej diagnozy i leczenia.
Podczas gdy współwystępowania borderline i zaburzeń odżywiania nie jest przypadkowe, należy także podkreślić, że istnieje znaczna ilość biologicznych i psychologicznych czynników ryzyka sprzyjających rozwinięciu się zaburzeń odżywiania. Komentarze rodziców dotyczące dziecięcej wagi, negatywne wydarzenia życiowe, zróżnicowana tolerancja na stres i medialna kreacja niezwykle szczupłej sylwetki mogą się przyczyniać do zwiększenia zapadalności na ten typ zaburzeń.
Czterema najczęściej rozpoznawalnymi zaburzeniami odżywiania pojawiającymi się razem z borderline są:
- anoreksja;
- bulimia;
- zaburzenie napadowego objadania się;
- atypowe zaburzenia objadania się (np. anoreksja przy zachowanej prawidłowej wadze ciała, zespół nocnego objadania się, nadużywanie środków przeczyszczających i inne).
Emocjonalny aspekt zaburzeń odżywiania
Z jednej strony zaburzenia odżywiania mogą być aspektem odciągającym uwagę od ogólnego, niekontrolowanego chaosu w życiu, ponieważ regulowanie masy ciała staje się jedną z niewielu kwestii na które pacjent może mieć wpływ - poprzez głodzenie się, przejadanie, a następnie przeczyszczanie na różne sposoby.
Zaburzenia te można też interpretować jako czynnik, którego zadaniem jest stępienie, oczyszczenie lub pozbycie się emocji. Tego typu autodestrukcyjne modele odżywiania mają za zadanie pomóc pacjentowi radzić sobie z codziennym życiem i wiążącymi się z nim różnymi emocjami.
Zaburzenia odżywiania mogą się rozwinąć poprzez nałóg jedzenia mający swoje źródło w głodzie emocjonalnym, nie zaś fizycznym. Zamiast reagować na głód fizyczny jako czynnik skłaniający do jedzenia, czynnikiem decydującym o ewentualnym przyjmowaniu pokarmu stają się głód związany z uczuciami. Indywidualne, zróżnicowane emocje, takie jak lęk, znudzenie, złość, frustracja, irytacja stymulują do jedzenia więcej albo zupełnie przeciwnie.
Właśnie dlatego podczas leczenia zaburzeń odżywiania jednym z najważniejszych aspektów jest nauczenie się wyciszania własnych emocji oraz emocjonalnej dysregulacji, a także jedzenie wówczas gdy jest się głodnym fizycznie, nie zaś emocjonalnie. Ważne jest także nauczenie się świadomego jedzenia i zaufania do własnego ciała, które wysyła sygnały, że organizm jest najedzony.
Badacze postrzegają zaburzenia odżywiania u osób z osobowością pogranicza jako wszelkie próby modyfikowania spożycia pokarmu, a tym samym wpłynięcia na kształt ciała. Poprzez zachwiany model jedzenia, osoby z borderline mogą wyjść naprzeciw autodestrukcyjnym tendencjom. Różnego rodzaju ataki niejako "wypełniają" chorego, zagłuszając chroniczne uczucie pustki. Środki przeczyszczające wywołują zmęczenie i rozładowują falę afektywnych emocji. W tym kontekście wydaje się dość klarowne, że borderline jako kompleksowe zaburzenie osobowości może wyraźnie manifestować się w zaburzonym modelu odżywiania.
