Lekomania, narkomania, alkoholizm i nikotynizm to choroby utajone, które są trudniej wykrywalne, gdyż osoby uzależnione często żyją w nieświadomości jej posiadania. Objawy bywają niezauważalne przez najbliższe otoczenie. Granica między kontrolowanym używaniem, a uzależnieniem jest trudna do wytyczenia. Bywają osoby, które charakteryzują się samotnym, potajemnym braniem środków uzależniających, czego osoby w najbliższym otoczeniu również nie są w stanie zauważyć.
Fizjologiczne konsekwencje spożycia alkoholu i branie narkotyków różnią się w zależności od rodzaju substancji. Większość z nich (alkohol, nikotyna, marihuana, inne narkotyki, środki halucynogenne) działają niemal natychmiast. Najczęściej zmieniają one poczucie rzeczywistości i jej ocenę oraz modyfikują doznania zmysłowe. Efekty działania jednych środków odurzających (np. alkoholu) odczuwalne są przez kilka godzin i innych (marihuana) przez kilka dni. Wiele tragicznych wydarzeń to bezpośredni skutek spożywania środków odurzających. Zbyt często dochodzi do przedawkowania narkotyków i wypadków drogowych spowodowanych jazdą po pijanemu.
Konsekwencje psychospołeczne
Picie alkoholu, narkotyzowanie się w dzieciństwie i okresie dorastania prowadzi do poważniejszych problemów w wieku dorosłym. Duże natężenie spożycia alkoholu lub narkotyzowanie się w wieku dorastania silnie koreluje z takimi zjawiskami, jak wczesna inicjacja seksualna, wczesne wstępowanie w związek małżeński, zaniechanie dalszej edukacji, wczesne podejmowanie pracy zawodowej lub wczesne bezrobocie.
Wielu młodych ludzi nie zaczęło jeszcze eksperymentować ze środkami odurzającymi, a odzwyczajając się od narkotyków „miękkich” (tytoniu, alkoholu i według niektórych marihuany) nie tylko zapobiegamy ich nadużywaniu, ale także zapobiegamy sięganiu po tak zwane narkotyki „twarde”.
Jeżeli zdarzy się, że własne dziecko wypiło alkohol lub paliło papierosy w opinii wielu rodziców jest to czyn naganny, gdyż przedwczesny, lecz nie taki przerażający, jak eksperymentowanie z narkotykiem, który jest środkiem prawnie zakazanym bez względu na wiek jego konsumenta. Dla dzieci i młodzieży tytoń oraz alkohol są prawnie zakazane na równi z innymi narkotykami. Od lat dziewięćdziesiątych XX wieku najczęściej przyjmowanymi substancjami uzależniającymi, poza tytoniem i alkoholem, stały się leki uspokajające, substancje lotne i przetwory konopi indyjskich. Leki są często łączone z alkoholem oraz opiatami (opium, morfina i heroina otrzymana z maku.).
Czas poświęcony dzieciom bywa zbawienny i dlatego w miarę możliwości należy poświęcać go im jak najwięcej. Powinny czuć się kochane, rozumiane i wspierane przez rodzinę pomimo trudności i egzaminów z życia z jakimi przyjdzie im się zetknąć. Rodzice winni być dla swych pociech podporą i nie dać się zwieść pozorom, że przecież wychowane jest w dobrej, szanowanej rodzinie gdzie takiego problemu nie było, więc nie powinien się zdarzyć. Należy być ich oczami i uszami, a wówczas sytuacja nie wymknie się spod kontroli.

Nie od dziś wiadomo, że nałogi burzą spokój życia rodzinnego. Nie wspominając już zupełnie o ruinie zdrowotnej ( choroby wątroby, nerek, żołądka) – powodują przemoc, agresję, kłopoty finansowe. Na takie kłopoty narażeni są zwłaszcza bliscy alkoholików. Nałóg ten jest o tyle niebezpieczny, że prowadzi do niekontrolowanych zmian w zachowaniu, których skutkiem może być okaleczanie swoich bliskich. Trudno jest wyjść z tego uzależnienia, jednak nie jest to niemożliwe. Alkoholik, któremu zależy na powrocie do zdrowia, który (mimo, iż jego wcześniejsze zachowanie temu przeczy) naprawdę kocha swoich bliskich i chce ich szczęścia, musi zdecydować się na leczenie. Nie ma innego wyboru. Wiadomo jest, że bez pomocy nie da się wyjść z tak groźnego nałogu. Jednak przy pomocy specjalisty szanse wyleczenia znacznie wzrastają. Oczywiście zdarza się, że po skończeniu kuracji, nałogowiec na nowo powraca do picia, jednakże przy wsparciu najbliższych może mu się udać skończyć z uzależnieniem. Dlatego, nie ma na co czekać – zdrowie i szczęście rodziny jest najważniejsze.

W nałóg wpaść jest bardzo łatwo. Alkohol, papierosy, narkotyki – wszystkie te rzeczy są dziś są ogólnie dostępne. Gorzej jest już z wydostaniem się z tych niebezpiecznych nałogów. Niezwykle istotne jest w takim wypadku wsparcie najbliższych – rodziny i przyjaciół. Alkoholizm i narkomanię najskuteczniej leczy się w ośrodkach zamkniętych, przy fachowej opiece lekarza i psychoterapeuty. Istnieją także grupy samopomocy (np. dla alkoholików – Klub Anonimowych Alkoholików, czyli popularne kluby AA, dla narkomanów – Monar ), które pomagają w leczeniu, a gdy to nie przynosi rezultatów – znajdują odpowiednią placówkę, w której uzależniony może liczyć na specjalistyczną pomoc. Jednakże po wyjściu z takiego ośrodka, nie jest łatwo wrócić do normalnego życia. Tak samo alkoholik, jak i narkoman, zawsze pozostaną uzależnieni, mimo, że chwilowo pokonali nałóg. Dlatego muszą trzymać się z daleka od substancji, które mogłyby spowodować powrót do uzależnienia. Nie tłumaczyć się tym, że „spróbuję tylko raz, przecież jestem już zdrowy”, gdyż taka postawa z pewnością doprowadzi nałogowca z powrotem na samo dno.

Nałóg to nic innego jak choroba, bardzo popularna. Jednak nałogowcy rzadko dają sobie pomóc. Twierdzą, że jeśli nawet są uzależnieni (chociaż rzadko dopuszczają do siebie taką myśl), to sprawa ta dotyczy tylko i wyłącznie ich osoby. Zastanówmy się przez chwilę, czy uzależnienie dotyczy tylko nałogowca. Nic bardziej mylnego. Przykładowo – palenie papierosów. Każdy wie, że nie tylko czynne, ale także i bierne palenie może szkodzić zdrowiu. Jest tym gorsze, że przecież bierni palacze wcale nie chcą wdychać tych wszystkich trujących substancji. Są oni tylko mimowolnymi ofiarami nałogowych palaczy. A jednak tak samo narażeni są na choroby związane z tym uzależnieniem – między innymi choroby płuc i serca. Nieco inaczej sprawa ma się z alkoholizmem i narkomanią. Tam nie szkodzimy bezpośrednio swojemu zdrowiu faktem przebywania w pobliżu. Alkoholik nie kontroluje jednak swojego zachowania i może być niebezpieczny dla otoczenia. Podobnie rzecz ma się z narkomanem. Szkodzą oni własnym rodzinom, które cierpią z powodu ich uzależnienia. Jak widać – żaden nałóg nie dotyczy tylko uzależnionego.

Nałogi uważane są na powszechny problem, dotyczący każdego z nas. Alkohol, papierosy, narkotyki – nietrudno jest wpaść w szpony uzależnienia. Wiele osób uważa, że może z tym skończyć, kiedy tylko zechce. To jednak tylko pozory. Żaden alkoholik nie przyzna się, że ma problemy alkoholowe. Każdy rodzaj uzależnienia jest niebezpieczny. Przede wszystkim prowadzi do kompletnego wyniszczenia organizmu. Alkohol niszczy między innymi wątrobę, nikotynizm może doprowadzić do raka płuc, a narkotyki wykańczają układ odpornościowy człowieka. Niby wszyscy wiedzą, że zdrowie jest najważniejsze i że świadome szkodzenie mu jest lekkomyślnością graniczącą z głupotą. Jak więc wyjaśnić fakt, że ciągle powstają nowe nałogi? Nie wiadomo. Popularnym ostatnio uzależnieniem jest zakupoholizm. Nie można powstrzymać się od kupowania różnych przedmiotów. Uzależnienie od gier komputerowych także zatacza coraz szersze kręgi. Każdy rodzaj nałogu – nieważne jaki – jest szkodliwy. Jeśli nie dla zdrowia fizycznego, to na pewno dla ludzkiej psychiki . Próbujmy więc żyć bez uzależnień.