Przedstawione przykłady definicji emocji wskazują na dużą niespójność w taksonomii. Jedni autorzy opisują je odwołując się do zmian fizjologicznych, inni – jako subiektywne odczucia, doświadczane w sytuacjach je wyzwalających. Trudność zdefiniowania procesów emocjonalnych wynika stąd, że emocje przeważnie są integralnie związane z innymi przeżyciami i rzadko występują samodzielnie.

Cechy emocji

Znajomość poszczególnych cech emocji ułatwia ich opis. Emocje dla przeżywającego je podmiotu są dodatnie lub ujemne. Różnią się więc znakiem [2]. W przypadku emocji dodatnich, np. radości, jednostka zazwyczaj skłania się do podtrzymywania stanu emocjonalnego. Natomiast emocje ujemne, np. lęk, budzą na ogół potrzebę przerwania ich kontynuacji. Emocje cechują się różną siłą, czyli natężeniem.

Według Reykowskiego [19], siłę procesu emocjonalnego można określić jako natężenie tendencji do wykonania reakcji odpowiadającej danej emocji. Siła jest tym większa, im większe przeszkody wewnętrzne lub zewnętrzne muszą się pojawiać, aby powstrzymać występowanie reakcji emocjonalnej. Emocje o dużej sile wybiórczo obniżają percepcję, jak i upośledzają inne procesy poznawcze, np. upośledzają swobodne i logiczne myślenie. Różny bywa okres utrzymywania się emocji, czyli ich trwałość.

fot. panthermedia

Na podstawie podstawowych cech emocji, jak natężenie i trwałość wyróżniono:

• nastroje – stany emocjonalne o nieznacznym natężeniu i długim okresie trwania;
• wzruszenia – stany emocjonalne charakteryzujące się nagłym początkiem i krótkim czasem trwania;
• afekty – silne wzruszenia, stany fizjologiczne charakteryzujące się nagłym początkiem, znacznym natężeniem, wyraźnymi objawami wegetatywnymi, krótkim czasem trwania oraz znużeniem po ustąpieniu afektu [2].

Różnice siły motywacyjnej wyraża cecha zwana głębokością emocji. Emocje głębokie skłaniają do długotrwałego działania w określonym kierunku. Typowym ich przykładem są emocje związane z ideami nadwartościowymi [2].

Do cech emocji zalicza się również ekspresję i przedmiot emocji. Ekspresja emocji (encoding) jest zewnętrznym wyrazem stanu emocjonalnego i przejawia się w mimice, gestach i manifestacji fizjologicznej. Biorąc pod uwagę, że emocja wyraża stosunek do kogoś lub czegoś, wskazanie przedmiotu emocji zwykle nie należy do trudnych zadań.