Nauczyciele w szkole i wychowawcy w przedszkolu powinni uzyskać pomoc i poradnictwo w zakresie radzenia sobie z zachowaniem dzieckiem w szkole lub klasie. Może ono mieć postać pisemnej opinii z zaleceniami postępowania wobec dziecka, bądź systematycznego szkolenia prowadzonego w ramach systemu opieki zdrowotnej, poradni psychologiczno-pedagogicznej, bądź przez psychologa lub pedagoga szkolnego (pod warunkiem że są oni odpowiednio przygotowani). Podstawowe interwencje których, przeprowadzenie w szkole wydaje się konieczne to zmiana struktury klasy i wymagań wobec ucznia (np. posadzenie dziecka blisko nauczyciela, skracanie zadań, przeplatanie zajęć w klasie ćwiczeniami fizycznymi) oraz identyfikowanie sytuacji problemowych i wiążących się z nimi zachowań ucznia.

U dzieci ważne jest poinformowanie o diagnozie, wiążących się z nią objawach, uczenie obserwacji swoich zachowań i sposobów radzenia sobie, jest to szczególnie istotne u nastolatków.

 

2. Elementy psychoterapii behawioralnej

Praca z rodzicami w formie treningu rodzicielskiego lub interwencje behawioralne w rodzinie są metodami o udowodnionej skuteczności w leczeniu ADHD i zaburzenia hiperkinetycznego oraz opozycyjno-buntowniczych zaburzeń zachowania.

Interwencje behawioralne w rodzinie mogą być prowadzone przez lekarza leczącego w ramach wizyt terapeutycznych lub sesji psychoterapii indywidualnej, przez psychologa w ramach porad psychologicznych bądź sesji terapii indywidualnej jak też w formie terapii grupowej jako treningi rodzicielskie. Interwencje behawioralne mogą być także prowadzone w innej placówce medycznej lub niemedycznej (np. poradnie psychologiczne-pedagogiczne, powiatowe centra pomocy rodzinie, organizacje pozarządowe), pod warunkiem posiadania wykwalifikowanego personelu. Prowadzenie interwencji behawioralnych nie wymaga pełnego wyszkolenia psychoterapeutycznego, może być prowadzone przez psychologa, lekarza specjalistę psychiatrę dzieci i młodzieży bądź psychiatrę (także osoby w trakcie obu specjalizacji) a także inne osoby pod warunkiem ukończenia innych szkoleń (pedagodzy, terapeuci zajęciowi). Informacja o przeprowadzeniu terapii behawioralnych lub treningów rodzicielskich bądź terapii rodzin, jeśli prowadzone jest w innej placówce, powinna być odnotowana w dokumentacji medycznej.

Do podstawowych technik zalecanych podczas terapii behawioralnej należą:

• zwracanie pozytywnej uwagi na pożądane zachowania i podporządkowanie się,
• bardziej efektywne wydawanie poleceń
• wyciąganie negatywnych konsekwencji w momencie pojawienia się zachowania problemowego.

 

fot. pantherstock

 

Terapeuta ma również za zadanie pomoc rodzicom w identyfikacji konkretnych sytuacji problemowych i dobraniu właściwych technik. Często w rodzinach dzieci z ADHD obserwuje się niekonsekwencję w stosowaniu kar za zachowania niepożądane oraz nagród za zachowania pożądane. W przypadku przewagi zachowań negatywnych w relacji rodzic-dziecko, podczas sesji terapeutycznych należy rozszerzać zakres umiejętności rodzicielskich. Należy nauczać rodziców właściwych sposobów wydawania poleceń i ustalania reguł (np. utrzymywanie kontaktu wzrokowego z dzieckiem, wydawanie małej ilości poleceń na raz, formułowanie poleceń bez użycia przeczenia) oraz dawania pozytywnej uwagi w przypadku, gdy dziecko stosuje się do reguł. W celu wzmocnienia właściwych zachowań stosować można systemy żetonowe. W ramach interwencji behawioralnych należy wdrożyć wspólnie z rodzicami system proporcjonalnych do przewinień negatywnych konsekwencji. W przypadkach jawnej dysfunkcji systemu rodzinnego wdrożenie interwencji behawioralnych winno być poprzedzone terapią rodziny, możliwe jest przeprowadzenie interwencji behawioralnych w ramach terapii rodzinnej.