Autorka omawia symbolikę otyłości w różnych kontekstach psychospołecznych.
Reklama:
Wpływy kulturowe
Chociaż problemy z otyłością mają zarówno mężczyźni jak i kobiety, tych ostatnich jest zdecydowanie więcej. Kobiety również bardziej cierpią z powodu bycia otyłą oraz podejmują więcej prób odchudzania się. Jednocześnie doświadczają wielu niepowodzeń w kontrolowaniu swojego apetytu, przypisując często określonym pokarmom, np. słodyczom, cechy wykraczające poza ich naturalne właściwości (np. zaspokajanie przyjemności, przynoszenie ulgi, pocieszanie). Niektórzy badacze uważają, iż ma to związek z faktem, iż w kobiecym mózgu ośrodek głodu oraz seksualny są w tym samym miejscu. Uważają oni, że pokarm staje się często substytutem seksu – wyzwala pożądanie, wzbudza namiętność i przynosi zaspokojenie. Z tego powodu tak trudno go kontrolować. Kobieta zaczyna łączyć jedzenie z wyglądem, samokontrolą, dogadzaniem sobie, z poczuciem winy oraz wstydem, a nie tylko z głodem. Ponadto kultura często narzuca kobietom zakres zachowań, z których mogą one czerpać przyjemność. Jedzenie jest w tym względzie zwykle dozwolone, w przeciwieństwie do seksu. Jeśli okazuje się, że wpływy kulturowe odgrywają istotna rolę w objadaniu się, pozytywna zmiana w obszarze psychiki polegać powinna na akceptacji własnej cielesności oraz przyzwoleniu na adekwatne zaspokajanie wszystkich naturalnych potrzeb.
Nadmierna masa ciała
Pomimo ogromnej liczby faktów świadczących o tym, że otyłość obniża jakość życia, bycie otyłym może jednak wiązać się z korzyściami natury psychologicznej. Otyłość może być:
-
nieświadomą identyfikacją z bliską, podziwianą w dzieciństwie osobą,
-
paradoksalnym ułatwieniem w kontaktach międzyludzkich (robienie wrażenia szczodrości, jowialności),
-
wymówką przed realizowaniem określonych zachowań czy zadań („zacznę to robić, gdy schudnę”),
-
problemem zastępczym, który powoduje zepchnięcie na plan dalszy problemów poważniejszych, budzących lęk,
-
symbolem zdrowia dla osób zatroskanych o zdrowie własne lub najbliższych,
-
zabezpieczeniem przed niechcianymi propozycjami lub zachowaniami seksualnymi ze strony innych ludzi.
Przymusowe jedzenie
Wiele osób otyłych doświadcza sytuacji, kiedy jedzenie wymyka się spod kontroli. Mimo braku poczucia głodu, a nawet czucia się pełnym, nie mogą przestać jeść. Nieistotny jest wtedy wybór produktów czy ich wzajemne dopasowanie, ponieważ najważniejsze staje się gryzienie i połykanie. W taki wypadku objadanie się może:
-
oznaczać wrogość wobec rodziców lub odrzucenie ich autorytetu,
-
być środkiem do uzyskania miłości lub akceptacji ze strony innych,
-
być wyrazem nieuświadamianych lub nieakceptowanych emocji,
-
wyrażać niechęć do siebie i karanie siebie,
-
wyrażać sukces życiowy i prawo do samodecydowania,
-
wyrażać związek z osobami bliskimi, darzonymi ambiwalentnymi uczuciami,
-
stanowić swoistą warstwę ochronną, izolującą dostęp niepożądanym opiniom i uczuciom z zewnątrz oraz zapobiegającą ujawnianiu przeżywanych emocji.
Kiedy jedzenie wymyka się spod kontroli a dotychczasowe próby poradzenia sobie z otyłością nie przynoszą skutku, warto rozważyć udział czynników psychologicznych, a co za tym idzie włączyć do leczenia otyłości pomoc psychologiczną lub psychoterapię.
Bibliografia:
Basdevant A., Le Barzic M., Guy – Grand B. (1996). Otyłość. Kraków: Medycyna Praktyczna.
Radoszewska J. (2000). Jestem gruby, więc jestem. Nowiny Psychologiczne, 1, 65 – 73.
Kashak E. (2001). Nowa psychologia kobiety. Podejście feministyczne. Gdańsk: GWP.
Bąk-Sosnowska M. (2009). Między ciałem a umysłem. Otyłość i odchudzanie się w ujęciu integracyjnym. Wydawnictwo Impuls, Kraków.
