Rodziny chorych psychicznie to na ogół rodziny dwupokoleniowe, stąd też „wypadnięcie” któregoś z rodziców czy członków rodziny z zarobkowania obniża szybko i skutecznie status materialny ich gospodarstw domowych. Wymusza to nadaktywność zarobkową zdrowych rodziców i stopniowe przesuwanie chorego do zajęć związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego i usługami na rzecz wspólnoty rodzinnej, jeżeli jest on je oczywiście w stanie pełnić. Owo przesunięcie nie dotyczy jednak złożenia w ręce chorego gospodarki finansami rodziny i tych sfer aktywności, które wiążą się z odpowiedzialnością. Chorujące dorosłe dzieci w badanych rodzinach najczęściej nie opuszczają domu rodzinnego (lub wracają do niego jeżeli choroba nie pozwala im samodzielnie funkcjonować), pozostając na utrzymaniu rodziców (sami otrzymują niskie renty, nie mogąc jednocześnie podjąć pracy). Rodziny badane utrzymują kontakty towarzyskie (zaburzone) z krewnymi dalszymi bądź bliższymi, w przeważającej większości nie ukrywając faktu istnienia choroby psychicznej. Sytuacja osoby chorej w rodzinie jest trudna - im dłużej trwa choroba (i czyni ona duże zmiany w funkcjonowaniu osoby chorej) tym coraz bardziej jest ona izolowana, a jej role przejmują inni, ona sama zaś pozostaje z boku życia rodziny.

Reasumując trzeba powiedzieć, że zgromadzony materiał dokumentuje rozległe konsekwencje choroby dla życia rodzinnego, ukazując, w jak znacznym stopniu cała rodzina uwikłana jest w chorobę. Wywołane chorobą zmiany - od takich które można uznać za pozytywne (jak wzrost dbałości o klimat emocjonalny), poprzez zmiany niejako oczywiste, czy czasem wymuszone (jak wzrost funkcji opiekuńczo - pielęgnacyjnej wobec osób chorych), aż do zmian dysfunkcjonalnych (ograniczenie lub wycofanie się z niektórych funkcji, takich jak funkcja ekonomiczna, socjalizacyjno - kontrolna) -występują z różnym natężeniem w zależności od struktury rodziny, nasilenia choroby i czasu jej trwania oraz roli osoby chorującej.

 

fot. pantherstock

Rzeczywisty, społeczny rozmiar chorowania, przez swe reperkusje rodzinne, okazuje się daleko szerszy, niż to wynika ze statystyczno - epidemiologicznych danych o częstotliwości występowania chorób psychicznych w populacji. Dane te to jedynie materiały statystyczne. Kontekst rodziny pokazuje dopiero jak dalece rodzina współuczestniczy w chorobie. Są to skutki choroby (oprócz klinicznych zmian w osobowości), których nie złagodzą ani środki farmaceutyczne, ani pobyt w najlepszym szpitalu. Rzeczą wartą podkreślenia jest to, że wpływu choroby na życie rodzinne nie można postrzegać wyłącznie w kategoriach jednoznacznie negatywnych, jako że niekiedy stanowi ona dla całej rodziny czynnik mobilizujący, wzmacniający jej spójność i wyzwalający rodzinną aktywność i solidarność.