Spis treści:

1. Zespół smakosza: charakterystyka
2. Jakie są przyczyny zespołu smakosza?
3. Czy zespół smakosza można (lub trzeba) leczyć?

W wielu dziedzinach medycyny spotkać się można ze schorzeniami o dość nietypowych, a czasami budzących nawet rozbawienie, nazwach. Jako ich przykłady można podać chorobę syropu klonowego, zespół rybiego odoru, chorobę wściekłych krów czy syndrom wilkołaka.

Najwięcej nietypowych jednostek wyróżnia się prawdopodobnie w obrębie psychiatrii. To właśnie do tej dziedziny należy zespół Cotarda (syndrom chodzącego trupa), rozmaite fobie (w postaci nadmiernego lęku np. przed pająkami czy otwartymi przestrzeniami), a także różnorodne zaburzenia urojeniowe, w przebiegu których pacjenci mogą z pełnym przekonaniem prezentować nawet najbardziej dziwaczne przekonania. Do grona psychiatrycznych jednostek zalicza się także pewien wyjątkowo rzadki problem, którym jest tzw. zespół smakosza.

Zespół smakosza: charakterystyka 

Zespół smakosza (po angielsku określany jako Gourmand syndrome) jest problemem, o którym nauka w tej chwili wiele po prostu nie wie. Przyczyną takiej sytuacji prawdopodobnie jest to, że do tej pory odnotowano jego wystąpienie u bardzo małej liczby ludzi – dotychczas opisano bowiem zaledwie trzydzieści kilka przypadków zespołu smakosza. Oprócz tego w medycznym piśmiennictwie jednostka ta występuje od stosunkowo niedawna – pierwszy jej opis, autorstwa M. Regarda i T. Landisa, pochodzi z 1997 roku.

Jak można się domyślić już po samej nazwie, problemy związane z zespołem smakosza koncentrują się wokół spożywania pokarmów. Problemy te są dość specyficzne, ponieważ osoby, u których rozwinie się zespół smakosza, nagle doświadczają niebywałego upodobania do wyrafinowanych, dobrych jakościowo pokarmów. Pacjenci mogą po prostu nie być w stanie spożywać „zwyczajnego” jedzenia – pojawiać się u nich może wręcz pewien specyficzny (przypominający ten, który związany bywa z uzależnieniami) „głód”, skłaniający ku konieczności spożywania jedynie ekskluzywnych i wytrawnie przyrządzonych potraw.

Czym jest zespół smakosza?, fot. panthermedia

Z zespołem smakosza powiązane bywają również i inne odchylenia od prawidłowego stanu zdrowia. Pojawiać się mogą one ze względu na (opisane poniżej) przyczyny tej jednostki i do takowych problemów zaliczane są m.in. różne zaburzenia zachowania, zaburzenia funkcji poznawczych oraz zaburzenia czynności ruchowych.

Zespół Gourmand rozwija się u ludzi, którzy wcześniej nie doświadczali opisanych powyżej preferencji żywieniowych. Jednym z ciekawszych pacjentów, u którego wystąpiła ta jednostka, był pewien szwajcar. Mężczyzna ten przed wystąpieniem u niego zespołu smakosza zajmował się dziennikarstwem politycznym. Kiedy jednak doszło u niego do rozwoju tej jednostki, zainteresowanie wysublimowanymi pokarmami u tego pacjenta osiągnęło takie natężenie, że postanowił on zmienić swoje życie i został... krytykiem kulinarnym.

Powyższy przykład doskonale pokazuje, że zespół smakosza – który nawet nie wiadomo, czy jest tak naprawdę chorobą – w znaczący sposób może wpływać na życie doświadczających go pacjentów. Coś jednak sprawia, że pacjenci zmieniają swój pogląd na pokarmy – jakie są więc możliwe przyczyny zespołu smakosza?

Jakie są przyczyny zespołu smakosza? 

U pacjentów, u których do tej pory odnotowano wystąpienie zespołu smakosza, zauważano pewne podobieństwa. Otóż u tych osób, przed wystąpieniem zmiany preferencji żywieniowych, dochodziło do wystąpienia różnych zdarzeń, których skutkiem były uszkodzenia w przedniej części prawej półkuli mózgu, a dokładniej w obrębie płata czołowego. Wystąpienie takich uszkodzeń, doprowadzających do rozwoju zespołu Gourmand, spowodowane może być różnymi zdarzeniami. Dochodzić do nich może przez przebycie urazu głowy, wstrząśnienia mózgu czy wskutek rozwinięcia się nowotworu w okolicy przedniej części mózgowia.

Sam fakt, że zespół smakosza pojawiać się może po uszkodzeniu specyficznego rejonu mózgowia, nie tłumaczy w żaden sposób tego, dlaczego zachowanie pacjentów ulega zmianie.
W tej sprawie naukowcy do tej pory są tak naprawdę bezradni. Podejrzewane jest, że wpływ na pojawianie się zespołu smakosza mają uszkodzenia takich struktur układu nerwowego, jak ośrodki korowe, jądra podstawy czy elementy układu limbicznego, jaki jest jednak dokładny patomechanizm pojawiających się w przebiegu zespołu zjawisk – tego po prostu nie wiadomo.

Czy zespół smakosza można (lub trzeba) leczyć? 

Zasadniczo ciężko jest ocenić, czy pacjenci z zespołem smakosza... w ogóle wymagają leczenia. W końcu dochodzi u nich do zmiany ich preferencji żywieniowych, ale – co ciekawe – zazwyczaj u tych osób nie pojawiają się inne zaburzenia związane z odżywianiem, takie jak chociażby przyrost masy ciała.

Czym jest zespół smakosza?, fot. panthermedia

Teoretycznie można by spojrzeć na zmianę preferencji żywieniowych jako na zjawisko całkowicie nieszkodliwe. Z drugiej jednak strony, nie ma co się oszukiwać – wyszukane jedzenie zazwyczaj nie jest tanie. Pacjenci z zespołem smakosza mogą jednak – czasami nawet obsesyjnie – dążyć do spożywania tylko wyrafinowanych pokarmów, co może negatywnie odbijać się na stanie ich finansów. To prowadzić może do różnych trudności w życiu rodzinnym (zachowania bliskiego mogą być w końcu całkowicie niezrozumiałe dla członków jego rodziny), oprócz tego zmiana preferencji żywieniowych może być po prostu przyczyną problemów finansowych. Spotkać się można również z tym, że u pacjentów pojawia się drażliwość czy lęk związany z tym, że nie mogą oni spożywać takich pokarmów, jakich by to oni chcieli.

Patrząc na powyżej opisane zjawiska, można by przyznać, że rzeczywiście – pacjentom z zespołem smakosza leczenie mogłoby być przydatne. Tak naprawdę obecnie medycyna najzwyczajniej w świecie nie wie, jaką terapię takowym pacjentom można by zaproponować. Nie są przecież znane dokładne przyczyny zespołu smakosza, dlatego też ciężko byłoby opracować terapię, która likwidowałaby występujące u pacjentów zaburzenia.