Stanowisko zespołu konsultanta krajowego w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży dotyczące kompleksowego (obejmującego psychoterapię) leczenia zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) i zaburzenia hiperkinetycznego.
- Wprowadzenie
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej jest jednym z najczęstszych zaburzeń diagnozowanych u dzieci i młodzieży. Według wyników badań epidemiologicznych jego rozpowszechnienie waha się od 3 do 5 % populacji ogólnej w wieku szkolnym (według kryteriów DSM-IV), natomiast przyjęcie kryteriów ICD 10 I (diagnoza zaburzenia hiperkinetycznego) zmniejsza częstotliwość rozpowszechnienia do 0,5-1,5%. Najczęściej leczonymi z powodu ADHD są dzieci w wieku od 6-9 lat. Wiek ten jest nieprzypadkowy albowiem to wtedy dziecko rozpoczyna edukację i problemy wynikające z objawów osiowych zaburzenia hiperkinetycznego (zaburzenia uwagi, nadruchliwość, impulsywność) uniemożliwiają funkcjonowanie dziecka w ramach systemu edukacyjnego.
Nadpobudliwość psychoruchowa jest uważana za zaburzenie łamiące linię życiową. Osoby nadpobudliwe wcześniej niż ich rówieśnicy kończą karierę szkolną, uzyskują gorsze wykształcenie, częściej popadają w konflikty z prawem.
W Polsce na liście leków refundowanych znalazły się preparaty stosowane do leczenia farmakologicznego zespołu nadpobudliwości psychoruchowej w ramach kompleksowego (obejmującego psychoterapię) programu leczenia. Taki zapis dotyczący refundacji zrodził liczne pytania, dotyczące definicji kompleksowego leczenia, a zwłaszcza roli psychoterapii, jej rodzaju, czasu trwania, miejsca i kwalifikacji personelu prowadzącego psychoterapię.
- Diagnoza
W celu zapewnienia kompleksowego leczenia dziecku z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej należy zawsze pamiętać, że diagnoza i diagnoza różnicowa są niezbędne i planowanie terapii nie może mieć miejsca bez pewnej diagnozy. Diagnoza oparta powinna być oparta na kryteriach DSM-IV i ICD-10 lub nowszych systemów diagnostycznych, o ile powstaną. Postawienie diagnozy jest możliwe na podstawie uzyskania informacji z przynajmniej trzech źródeł: wywiadu od rodziców (opiekunów), badania samego dziecka i informacji ze szkoły lub przedszkola. Koniecznym elementem diagnozy jest badania psychologiczne dziecka z oceną możliwości intelektualnych i specyficznych zaburzeń rozwoju umiejętności szkolnych.
fot. pantherstock
- Składowe kompleksowego leczenia
- Psychoedukacja
Podstawowym elementem kompleksowego leczenia, bez którego niemożliwa jest zarówno psychoterapia, jak i farmakoterapia, są edukacja i poradnictwo. Stanowią one podstawę leczenia. W ramach poradnictwa należy udzielić informacji o zespole nadpobudliwości psychoruchowej/zaburzeniu hiperkinetycznym, kładąc szczególny nacisk na objawy, etiologię, przebieg, rokowanie i możliwości leczenia. Psychoedukacja winna odnosić się do stwierdzanych u pacjenta objawów i wyjaśniać specyficzny dla danego dziecka obraz zaburzenia i wynikające niego indywidualne potrzeby. Powinna ona objąć podstawowe strategie radzenia sobie z objawami dziecka:
- zmniejszenie ilości bodźców rozpraszających w otoczeniu,
- dopasowanie czasu wykonania czasu pracy do możliwości dziecka,
- planowanie zadań,
- przewidywanie zagrożeń.
Psychoedukacja obejmuje rodziców opiekunów, system szkolny i samo dziecko. Rodzicom powinno się stworzyć okazję do rozmów terapeutycznych, podczas których mogliby uzyskać wsparcie i omówić problemy pojawiające się w związku z ich dzieckiem, co najmniej raz na pół roku opieki.
