Program edukacyjny

Program edukacyjny ma na celu wykorzystywać dotychczasowe doświadczenia wielu zespołów
w szkoleniu o schizofrenii. Zostaną one wzbogacone o następujące aspekty:

1. Obok tradycyjnych grup poddanych szkoleniu takich jak pracownicy psychiatrii i pomocy społecznej programem informacyjnym zostaną objęci:

• pacjenci psychiatryczni i ich rodziny
• pracodawcy
• księża i klerycy
• nauczyciele
• politycy samorządowi
• dziennikarze

2. Obok profesjonalistów jako osoby szkolące zostaną włączone rodziny pacjentów i pacjenci jako „edukatorzy o chorobie” (zostaną powołane Stowarzyszenia Pacjentów, które byłoby skoncentrowane na tym działaniu)
3. Zostanie rozbudowana współpraca z Kościołem celem szkolenia, zwłaszcza kleryków w nowym spojrzeniu na chorobę psychiczną
4. Planuje się przygotowanie dostępnych dla rodzin i pacjentów poradników lub ich ponowne edycje. 5. Działania na forum ogólnopolskim zostaną powiązane z cyklicznie organizowanymi przez różne ośrodki w kraju sympozjami na temat schizofrenii i problematyki społecznej, które są forum szkoleniowym a zarazem stwarzają okazję do kontaktów z mediami (konferencje prasowe). Jest to równocześnie okazja do spotkań w grupie „Ogólnopolskich koordynatorów”, gdyż jej uczestnicy są najczęściej wykładowcami na tych Sympozjach i możliwość regularnych podsumowań przebiegu programu.

Działania praktyczne

Działanie praktyczne odbywają się na forum lokalnym i ogólnopolskim. Celem większej dostępności i atrakcyjności przekazywanych informacji planuje się przygotowanie ogólnopolskiego harmonogramu wernisaży, działań artystycznych pod ogólnym tytułem „Razem w życiu i sztuce”. Wydarzenia takie, jako imprezy towarzyszące powinny wykorzystywać nie tylko sympozja psychiatryczne, ale o ile to jest możliwe będą realizowane poza instytucjami psychiatrycznymi (galerie, domy kultury).

W środowisku lokalnym takim działaniem może być „otwarcie drzwi” do instytucji psychiatrycznej: w oddziałach dziennych, centrach rehabilitacyjnych. Sytuacja, w której każdy może przyjść do takiego centrum dziennego i porozmawiać z psychologiem, lekarzem, pracownikiem socjalnym, członkiem Stowarzyszenia Rodzin lub Pacjentów. Wydarzeniom towarzyszyć może kiermasz rzeczy wyprodukowanych przez pacjentów, wystawa prac plastycznych, koncert. Równocześnie konieczne jest nagłośnienie takiego dnia w mediach pod hasłem np. "Wszystko o schizofrenii", itp.

Kolejnym obszarem, na którym będą koncentrować się działania praktyczne będą seminaria i zajęcia dla osób i instytucji organizujących program pracy dla osób chorych psychicznie oraz opracowanie regionalnych programów pracy celem powołania Zakładów Aktywizacji Zawodowej i „firm społecznych” dla chorych na schizofrenię.

Ewaluacja programu

Program edukacyjny powiązany jest zarówno z badaniem postaw społecznych jak również równolegle prowadzonym programem badawczym powadzonym przy współpracy ze Stowarzyszeniami Pacjentów i Rodzin celem opisu subiektywnego doświadczenia „stygmatyzacji i dyskryminacji” w ich środowisku.

Odległe cele

1. Wprowadzenie w Polsce standardów psychoterapeutycznych w leczeniu schizofrenii (grupy terapeutyczne i psychoedukacyjne).
2. Opracowanie i wprowadzenie regionalnych programów mieszkania i pracy dla osób chorych psychicznie.
3. Przyjęcie w Polsce „Narodowego Programu Leczenia Schizofrenii” na wzór np. programu fińskiego oraz doświadczeń polskich Ośrodków pracujących z chorymi na schizofrenię.

Ostatecznie działania praktyczne powinny doprowadzić do wprowadzenia dwóch podstawowych standardów w leczeniu schizofrenii w Polsce: powszechnych grup psychoedukacyjnych dla rodzin oraz powszechnych grup psychoterapeutycznych, ambulatoryjnych dla pacjentów. Aczkolwiek prawo do takiej formy opieki wynika również z możliwości jej finansowania przez Kasy Chorych jest realizowano jedynie przez nieliczne ośrodki. Ta część programu będzie realizowana w porozumieniu z trzema Sekcjami PTP: Sekcją Psychoterapii, Sekcją Terapii Rodzin i Sekcją Psychiatrii Środowiskowej i Rehabilitacji.

Dziesięć tez o schizofrenii

"Dziesięć tez o schizofrenii" stanowi próbę sformułowania wspólnego stanowiska Ogólnopolskiej Grupy Koordynatorów Programu "Schizofrenia - otwórzcie drzwi", które wychodząc z dobrze uzasadnionych twierdzeń współczesnej psychiatrii, ma przez najbliższe lata realizacji programu stanowić podstawę dyskusji nad postawami społecznymi wobec schizofrenii, a zwłaszcza wobec osób, które na tę chorobę cierpią.

1. Schizofrenia jest chorobą

• jest zaburzeniem czynności psychicznych i somatycznych
• powoduje obiektywne lub subiektywne cierpienie
• wymaga leczenia
• jest wydarzeniem losowym, jak każda choroba
• nikomu nie można przypisywać winy za zachorowanie, zwłaszcza samemu choremu i jego rodzinie

2. Schizofrenia jest chorobą o wielu wymiarach

• niejasna pozycja: jedna choroba (monogeniczność) lub grupa chorób o podobnych mechanizmach powstania (poligeniczność) lub grupa różnych chorób (hetrogeniczność)
• przyczyny nieznane, najprawdopodobniej wieloczynnikowe
• jest nie tylko chorobą mózgu
• podstawowe zaburzenie dotyka mózgu, tzn. ośrodkowych struktur lub mechanizmów neuronalnych, wywierających rozległy wpływ na wiele czynności neuropsychicznych - stanowi ono o podatności na zachorowanie
• zaburzenie to może być skutecznie kompensowane przez naturalne mechanizmy
• ich załamanie wyzwala ostre kryzysy chorobowe
• wysiłek kompensacyjny i ostre kryzysy mogą wywierać wpływ utrwalający zaburzenia
• objawy i przebieg choroby są różnorodne, kształtowane przez: trwały czynnik podatności, okresowego załamywania się mechanizmów kompensacyjnych i wpływ czynników utrwalających
• poza mechanizmami chorobowymi, są zachowane liczne mechanizmy zdrowe

3. Schizofrenia jest nie tylko chorobą

• jest także doświadczeniem chorej osoby i grupy bliżej otaczającej tę osobę (zwłaszcza rodziny), ponieważ wiąże się z różnorodnymi kryzysami:
• u osoby: poczucia rzeczywistości, poczucia tożsamości, poczucia autonomii, poczucia sprawności, poczucia nadziei, poczucia sensu, poczucia istnienia
• w grupie: więzi, wolności, zaufania, współdziałania, aktywności, powinności, pozycji, (statusu)
• nierzadko łatwiej unieść ciężar choroby niż wyzwolonych jej przebiegiem doświadczeń
• to doświadczenie miewa własną dynamikę, może prowadzić do rozwoju lub do regresji

4. Schizofrenia nie jest chorobą dziedziczną

• stopień pokrewieństwa nie determinuje zachorowania, lecz koreluje z jego ryzykiem,
• nie wiadomo co jest przenoszone – najprawdopodobniej sprzyjająca zachorowaniu cecha podatności, a nie sama choroba,
• nieznany jest model przenoszenia – najprawdopodobniej poligeniczny i wieloczynnikowy
• analiza asocjacji i sprzężeń genetycznych – dotąd bez konkluzji

5. Schizofrenia nie jest chorobą nieuleczalną

• rokowanie jest zróżnicowane i indywidualnie trudne
• znane są postacie ograniczone do jednego epizodu, późne poprawy i późne wyzdrowienia
• można skutecznie pomóc w uwolnieniu chorego od objawów lub w ich ograniczeniu, a także w ograniczeniu następstw indywidualnych i społecznych
• wymagana jest pomoc wszechstronna, wytrwała, ofiarna

6. Jest schizofrenia - nie ma „schizofreników”

• można dostrzec i chore, i zdrowe aspekty funkcjonowania u każdej chorej osoby
• nie ma następstw bezwzględnie trwałych
• nie ma podstaw ani potrzeby uniformizacji osób chorych przez zastępowanie ich indywidualności etykietą diagnostyczną, negatywnie brzmiącym stereotypem, nazwa cechach piętna (stygmatu)

7. Chory na schizofrenię nie przestaje być człowiekiem, osobą, obywatelem - jak każdy z nas

• choroba nie podważa człowieczeństwa chorych
• choroba nie narusza ludzkiej godności osoby
• choroba nie ogranicza praw (poza wyjątkowymi sytuacjami)
• choroba nie pozbawia ani słabości, ani talentów, choć może je uwypuklać lub ograniczać

8.  Chorzy na schizofrenię nie zagrażają innym bardziej niż osoby zdrowe

• większości czynów agresywnych i zabronionych przez prawo dopuszczają się zdrowi, a nie chorzy
• względna częstość czynów przeciw zdrowiu i życiu jest w grupie chorych prawdopodobnie większa niż w populacji ogólnej, pozostaje ona jednak na podobnym poziomie od dziesiątków lat, a ofiarami są najczęściej osoby bliskie
• wielu zagrażającym czynom osób chorych można by zapobiec, gdyby problem wcześniej rozpoznano i wcześniej podjęto odpowiednie postępowanie
• ryzyko samobójstwa znacznie przewyższa ryzyko agresji

9. Chorzy na schizofrenię oczekują szacunku, zrozumienia i pomocy

• szacunku - od wszystkich. Przeciw: zabobonom, stereotypom, stygmatom, odtrąceniu, marginalizacji
• zrozumienia - od środowisk opiniotwórczych i kulturotwórczych. Przeciw: niewiedzy, bezduszności, obojętności, pozorom i fałszowi
•  pomocy - od środowisk samarytańskich. Przeciw: uprzedmiotowieniu, instrumentalizacji i porzucaniu

10. Schizofrenia rzuca światło na pytania egzystencjalne wspólne chorym i zdrowym

• o granice poznawalności świata i własnych przeżyć
• o granice między złudzeniem a rzeczywistością
• o kryteria prawdy i fałszu
• o relacje między wolnością a odpowiedzialnością
• o granice i determinanty tożsamości
• o sens życia
• o jego metafizyczne odniesienia