Spis treści:

1. Alkoholizm – zależność psychiczna i fizyczna
2. Uzależnienie od alkoholu – objawy
3. Zwykłe upojenie alkoholem
4. Zespół abstynencyjny spowodowany odstawieniem alkoholu
5. Drgawki alkoholowe
6. Majaczenie drżenne (majaczenie alkoholowe)
7. Ostra halucynoza alkoholowa
8. Zespół amnestyczny Korsakowa
9. Otępienie w przebiegu uzależnienia od alkoholu
10. Objawy depresji
11. Przewlekłe psychozy alkoholowe
12. Paranoja alkoholowa
13. Alkoholizm – leczenie

Alkoholizm – zależność psychiczna i fizyczna

Zależność psychiczna to trudna do przezwyciężenia chęć przyjmowania środka, który powoduje zaburzenia psychiczne.

Zależność fizyczna to wystąpienie jednego z następujących zjawisk: tolerancji lub objawów abstynencyjnych. Tolerancja polega na konieczności zwiększenia dawki substancji psychoaktywnej ponieważ dotychczas przyjmowana przestała działać. Objawy abstynencyjne pojawiają się kiedy stężenie substancji psychoaktywnej we krwi obniża się i następują zaburzenia psychiczne będące wynikiem dekompensacji ośrodkowego układu nerwowego (OUN).

Uzależnienie od alkoholu – objawy

Alkohol powoduje zależność typu etanolowo-barbiturowego. Dotyczy ona środków działających depresyjnie na OUN. Wśród objawów abstynencyjnych charakterystyczne są drgawki. W przypadku alkoholu początkowo jest to zależność typu psychicznego. Z czasem rozwija się również zależność fizyczna. Ocenia się, że 15% osób, które pierwszy raz sięgnęły po alkohol odczuwa potrzebę ponownego picia.

Należy pamiętać, że zapach, który wyczuwa się od człowieka uzależnionego pochodzi z zanieczyszczeń zawartych w alkoholu.

Uzależnienie od alkoholu to:

1. Codzienne picie ok. 0,5 l. mocnego alkoholu lub odpowiednika w celu utrzymania zadowalającego funkcjonowania.
2. Regularne picie sobotnio-niedzielne dużych ilości alkoholu.
3. Ciągi picia, co najmniej dwudniowe, występujące naprzemiennie z okresami trzeźwości.

Charakterystyczne objawy dla osoby uzależnionej:

• niemożność powstrzymania się od picia lub ograniczenia ilości alkoholu spożywanej jednorazowo,
• przerwy w życiorysie (ang. blockouts),
• kontynuowanie picia pomimo istnienia choroby, która pogarsza się w następstwie picia,
• spożywanie alkoholi nie-konsumpcyjnych (np. spirytusu salicylowego, denaturatu),
• nieświadomość przymusu picia,
• najwyższe miejsce alkoholu w hierarchii celów,
• tolerancja w pierwszym okresie picia, potem w wyniku zwolnienia procesów biodegradacji alkoholu w wątrobie (uszkodzenie wątroby) następuje zmniejszenie tolerancji alkoholu,
• objawy odstawienne po zaprzestaniu picia (drżenie poranne, nocne poty, wymioty poranne, drgawki, majaczenie drżennne),
• pozorna trzeźwość przy utrzymywaniu się stężenia alkoholu we krwi (objaw tolerancji).

8 razy częściej uzależniają się od alkoholu mężczyźni. Najwięcej piją oni między 20-30 r.ż., kobiety zaś pomiędzy 30-40 r.ż.

Zwykłe upojenie alkoholem

Proste upojenie alkoholem powoduje zmiany zachowania człowieka. Pojawiają się agresja, pobudzenie, obniżenie uwagi, chwiejność afektu, euforia lub smutek. Towarzyszyć temu mogą zamazana mowa i brak koordynacji ruchowej.

Cechy osobowości ulegają intensyfikacji (podejrzliwość w granicy może prowadzić do urojeń prześladowczych) lub pojawiają się cechy osobowości obce dotychczasowej tożsamości człowieka (np. skrytość przekształcić się może w otwartość i ekspansywność). Do częstych zjawisk należą zachowania kryminalne, wypadkowość oraz urazowość. Należy zwrócić uwagę, że objawy prostego upojenia alkoholem mogą przypominać objawy urazu głowy z np. krwiakiem podtwardówkowym.

Wyróżnia się kilka faz prostego upojenia alkoholem. Na początku następuje dezorganizacja procesów poznawczych, zaburzenia czynności zależnych od treningu i doświadczenia. Następnie objawy staja się zauważalne dla otoczenia (tzw. lekkie zatrucie). Do jego objawów należą nadmierna pewność siebie, zmiana nastroju (wybuchy gniewu oraz euforia), wygórowanie odruchów rdzeniowych (będące wynikiem uwolnienia ich spod wpływu wyższych ośrodków hamujących), podwyższenie progu odczuwania bólu, nudności, wymioty, niepokój, nadmierna aktywność.
Ciężkie zatrucie powoduje osłupienie lub śpiączkę, hipotermię, powolny, głośny oddech, przyśpieszoną akcję serca, poszerzenie źrenic (niekoniecznie), wzrost ciśnienia śródczaszkowego. Śmierć występuje zwykle, kiedy upiciu towarzyszy uraz, zakażenie lub utrata przytomności trwająca dłużej niż 12 h.

Leczenie: W przypadku wystąpienia osłupienia lub śpiączki chory powinien mieć monitorowane czynności życiowe. Należy go trzymać w ciepłym otoczeniu. Podaje się mannitol i kortykosterydy. Pozostałe stany nie wymagają leczenia szpitalnego.

Zespół abstynencyjny spowodowany odstawieniem alkoholu

Występuje on zwykle 12-24 h po zaprzestaniu picia. Trwa ok. 3-4 dni, nie dłużej niż tydzień. Wystąpienie objawów abstynencyjnych nie jest dowodem nieobecności alkoholu we krwi (alkoholemii) o czym należy pamiętać przy podawaniu leków. Objawy abstynencyjne są wynikiem neuroadaptacji do stale utrzymującego się podwyższonego stężenia alkoholu we krwi. Śmiertelność szacuje się na 10 %.
Do objawów należą drżenie kończyn, języka, tachykardia, nadciśnienie, potliwość, zaburzenia żołądkowo – jelitowe, iluzje i sporadycznie niezbyt nasilone omamy, lęk, drażliwość, ból głowy, bezsenność.

Zawsze należy zadać sobie pytanie, dlaczego pacjent przestał pić alkohol? Mogło to być spowodowane np. urazem infekcją, zapaleniem trzustki, błony śluzowej żołądka lub niewydolnością wątroby.

Leczenie: Objawy abstynencyjne leczymy ambulatorynie. Stosuje się preparaty witaminowe, głównie z grupy B (najważniejsza jest suplementacja witaminą B1), kwas foliowy. Jeżeli zachodzi konieczność podania środków uspokajających najlepsza jest hydroksyzyna (p.o.) do 100 mg dziennie. Nie należy używać benzodiazepin ponieważ nasilają depresyjne działanie alkoholu na OUN (zależność krzyżowa).

Drgawki alkoholowe

W 2 lub 3 dobie po zaprzestaniu picia może wystąpić atak padaczkowy (właściwa nazwa to drgawki alkoholowe). Mają one charakter napadu dużego z utratą przytomności, uogólnionymi drgawkami toniczno-klonicznymi, oddaniem moczu i niepamięcią wsteczną. Drgawki alkoholowe mogą być wynikiem zaburzeń elektrolitowych, przebytych urazów głowy lub hipoglikemii. Często podłożem jest genetycznie uwarunkowany obniżony próg padaczkowy.

Leczenie: diazepam do 20 mg p.o., i.m. lub i.v. Można powtórzyć po 30 min.

Majaczenie drżenne (majaczenie alkoholowe)

Jest to ostra psychoza alkoholowa. Występuje najczęściej 2-3 dni po zaprzestaniu picia, najczęściej po 25 r.ż, u osób z kilkuletnim stażem picia.

Objawy przypominają nasilone objawy zespołu abstynencyjnego, którym towarzyszą zaburzenia procesów poznawczych (zwłaszcza siatki czasu (czyli zdolności chronologicznego odtwarzania wspomnień), mniejsze w zakresie orientacji co do miejsca i otoczenia). Obecne są zaburzenia świadomości pod postacią przymglenia. Polegają one na trudności w rozpoznawaniu otoczenia oraz zaburzeniom skupienia uwagi, utrzymania jej i przenoszenia z obiektu na obiekt. Objawom tym towarzyszą iluzje i omamy, najczęściej wzrokowe.

Omamy wzrokowe mogą być niesamowicie rozbudowane, tworząc „teatr wariata”, na którym rozgrywają się bardzo rozbudowane sceny. Ten typ omamów wzrokowych nazywamy scenicznymi. Charakterystyczny jest objaw Lipman’a. Kiedy uciśnie się gałki oczne człowieka w majaczeniu drżennym prowokuje to wystąpienie omamów wzrokowych. Wynika to z wrażliwości fotoreceptorów na bodźce mechaniczne. Interesujące jest powiększanie się obrazów omamowych wraz z oddalaniem się od obserwatora. Wg. Moral’a jest to wynikiem projekcji plamki ślepej siatkówki na pole widzenia. Omamom towarzyszą urojenia, będące zwykle interpretacją omamów. Często dołącza się gorączka. Obserwować można agresję czasami próby samobójcze. Śmierć może wystąpić w wyniku zaburzeń elektrolitowych, zaburzenia bilansu cieplnego spowodowanego skrajnym pobudzeniem ruchowym, towarzyszącą chorobą. Śmiertelność ocenia się na 5-20%.

Leczenie: Powinno odbywać się w szpitalu. Można wyróżnić kilka strategii leczniczych.

• lorazepam i.m. lub p.o. 0,5-2 mg początkowo nawet co 1-2 h, potem co 6 h; lorazepam nie ulega kumulacji w organiźmie, zarówno w starszym wieku jak i w uszkodzeniu wątroby
• diazepam i.m., i.v. lub p.o. 10 mg co 6 h
• klometiazol p.o. 600 mg co 4-6 h; warunkiem jest brak objawów zalegania w drzewie oskrzelowym
• haloperydol i.m. lub p.o. 5-10 mg co 4-6 h

Poza tym witaminy B1, B2, B6, kokarboksylaza, witamina PP podawane domięśniowo. Szybkie nawadnianie może przyspieszać i/lub nasilać objawy majaczenia drżennego. Jak wskazują obserwacje podaż płynów zmniejsza śmiertelność.
 

Alkoholizm – definicja, objawy, leczenie, fot. panthermedia

Ostra halucynoza alkoholowa

Zwykle występuje w 2-3 dniu po zaprzestaniu picia alkoholu, wcześniej wieloletnie picie.
W obrazie klinicznym dominują omamy słuchowe komentujące i grożące. Powodują one silny lęk i są interpretowane urojeniowo. Nie występują zaburzenia świadomości a objawy wegetatywne są słabo nasilone. Objawy mogą występować przewlekle. Rozpoznajemy wtedy rezydualne i późno ujawniające się zaburzenia psychotyczne spowodowane używaniem alkoholu.

Leczenie: Haloperydol.

Zespół amnestyczny Korsakowa

Zespół ten może być poprzedzony przez majaczenie drżenne.

Objawy to zaburzenia zapamiętywania pokrywane konfabulacjami, którym może towarzyszyć euforia, rzadziej apatia. Dołączyć się mogą objawy encefalopatii Wernickiego. Do jej objawów należą: zaburzenia orientacji, porażenie gałek ocznych, oczopląs, chwiejny chód (ataksja), neuropatia obwodowa. Przyczyną encefalopatii jest prawdopodobnie niedobór tiaminy. W obrazie patomorfologicznym występują: degeneracja ciał suteczkowatych oraz wybroczyny w podwzgórzu i pniu mózgu).
Zejściem zespołu amnestycznego mogą być zaburzenia zapamiętywania lub otępienie.

Leczenie: Podawanie tiaminy (witamin B1) w dużych (np. 25-50 mg 3xd) i.m. Podawanie doustne nie ma sensu ponieważ z każdej podanej dawki wchłania się jedynie ok. 5 mg.

Otępienie w przebiegu uzależnienia od alkoholu

Może następować po zespole Korsakowa. Przyczyną jest również niedobór tiaminy.
Zespół ten rozpoznaje się po trzech tygodniach abstynencji, ponieważ jej objawy mogą zamazywać obraz kliniczny.

Objawy depresji

Mogą pojawiać się w późnym okresie zespołu abstynencyjnego. Ocenia się, że u ok. 50% alkoholików raz w życiu występują objawy zespołu depresyjnego. Depresja może przerwać okres abstynencji.

Przewlekłe psychozy alkoholowej

Należą do grupy rezydualnych i późno ujawniających się zaburzeń psychotycznych spowodowanych używaniem alkoholu. Objawem jest wieloletnie utrzymywanie się omamów lub urojeń przy dobrym przystosowaniu społecznym i utrzymywaniu pracy zarobkowej.

Leczenie: Neuroleptyki. Leczenie farmakologiczne może przytłumić objawy lecz ich nie eliminuje.

Paranoja alkoholowa

Obecnie poprawne rozpoznanie brzmi: uporczywe zaburzenia urojeniowe. Występuje u mężczyzn. Objawy to urojenia niewierności małżeńskiej w stosunku do żony lub partnerki seksualnej. Jest ona stale śledzona, obrzucana wymyślnymi dowodami zdrady itp. U mężczyzn tych występuje zwykle wzmożony popęd seksualny, przy spadku potencji, co jest interpretowane jako wynik celowego trucia ich przez partnerkę. Mężczyźni cierpiący na tą formę zaburzeń urojeniowych przed wystąpieniem schorzenia bywają patologicznie zazdrośni.

Inne powikłania somatyczne w przebiegu alkoholizmu

• zanik mózgu
• kardiomiopatia
• nadciśnienie
• zanik mięśni szkieletowych
• impotencja
• niedokrwistość
• płodowy zespół alkoholowy (mikrocefalia, upośledzenie rozwoju psychicznego i fizycznego, deformacja twarzy); może wystąpić nawet po umiarkowanych ilościach spożywanego alkoholu.

Alkoholizm – leczenie

Pierwszym warunkiem jest konfrontacja postawy zaprzeczania. Alkoholik musi w pełni uświadomić sobie i zaakceptować swoją sytuację, żeby móc ją zmienić. Warunkiem powodzenia jest całkowita abstynencja. Rodzina pacjenta powinna być zaangażowana w leczenie motywując go do leczenia i nie akceptując jego dotychczasowego stylu życia. Istotnym ogniwem w procesie leczenia są kluby anonimowych alkoholików. Spotkania osób, które mają podobne problemy służą utrzymaniu abstynencji. Korzystne może być, oprócz terapii grupowej zastosowanie terapii behawioralnej lub ekspresywnej.

Ważną uzupełniającą rolę odgrywa leczenie farmakologiczne. Disulfiram – inhibitor reduktazy aldehydo-NAD w wątrobie. Powoduje on akumulację aldehydu, czego skutkiem jest uwrażliwienie (uczulenie) na alkohol. Człowiek, który zaczął przyjmować disulfiram po kilku dniach nie będzie mógł spożywać alkoholu z powodu nasilonych objawów ubocznych.
 

Należą do nich zaczerwienienie skóry, lęk, nudności i wymioty, biegunka, trudności w nabraniu powietrza, kołatania serca. Czas trwania tych objawów jest zależny od ilości przyjętego alkoholu. Nie stanowią one zagrożenia życia. Działają na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Uważa się, że należy rozpocząć od dawki 400 mg/d przez pierwszy tydzień a potem kontynuować terapię przez 9-12 miesięcy po ok. 350 mg/d. Disulfiram ma długi okres półtrwania w surowicy krwi wynoszący ok. 7-10 dni.

Ostatnio na rynku zaistniały dwa preparaty: naltrekson i akamprosat. Ten pierwszy nie jest dostępny w Polsce. Akamprosat jest agonistą GABA (kwas gamma-aminomasłowy) zwiększa wiec hamowanie w OUN. Leczenie tym preparatem jest przewlekłe i drogie. Jest on skuteczny w fazie zaprzestania picia i podtrzymania abstynencji. Jego działanie może być wzmocnione przez disulfiram.

Więcej informacji o leczeniu uzależnienia znajdziesz TUTAJ