Spojrzenie na psychologiczne mechanizmy uzależnienia od alkoholu otwiera nie tylko nowe spojrzenie na powstanie uzależnienia jak również na sposób prowadzenia terapii odwykowej. Zobowiązuje to do poznania tych mechanizmów u poszczególnych pacjentów, rozbrajania szczególnie mechanizmu iluzji i zaprzeczania, radzenia sobie z uczuciami, nie włączaniu alkoholu jako regulator uczuć oraz nabycia tożsamości, poprawienia obrazu własnej osoby.
Zniekształcanie procesów poznawczych – system iluzji i zaprzeczania
Drugim ważnym mechanizmem w uzależnieniu od alkoholu jest blokowanie, zniekształcanie w świadomości, tego co jest zagrażające, przykre. Są to tak zwane mechanizmy obronne, które spełniają rolę ochronną. Zdajemy sobie z tego sprawę. Osoba uzależniona od alkoholu bardzo skutecznie, szczelnie oddziela się od nieakceptowanej rzeczywistości. Dość często ucieka od niej z powodu bólu jaki niesie. Powoduje to narastanie zniekształcenia. Zaburzeniu ulega zdolność spostrzegania i osądu, a tym samym dochodzi do samooszukiwania, doprowadzając do zamknięcia się alkoholika w destrukcyjnym kręgu zniekształcenia nie tylko tego, co myśli, ale i tego, co widzi i słyszy. Nie docierają fakty obiektywnie zaistniałe. Jest w nim zbyt dużo bólu i cierpienia. Obiektywnie istniejące fakty przepuszczane są przez mechanizm iluzji i zaprzeczania. Jest on u alkoholików szczególnie rozwinięty. Pozwala na dalsze picie mimo widocznych szkód.
Do tych mechanizmów należy proste zaprzeczanie, czyli podtrzymywanie przekonania, że czegoś nie ma, mimo że w rzeczywistości istnieje: minimalizowanie polega na tym, ze owszem przyznaje się do wystąpienia problemu alkoholowego, ale nie w takim stopniu niż w rzeczywistości.
Obwinianie. To kolejny mechanizm zniekształcający procesy poznawcze. Polega na przesunięciu odpowiedzialności za to co się dzieje na innych, nie na siebie.
Racjonalizacja, czyli budowanie systemu usprawiedliwień, alibi dla swojego zachowania, pomniejszanie własnej odpowiedzialności, a tłumaczenie tego co się dzieje znajduje we wszystkim poza piciem alkoholu. Intelektualizowanie to unikanie konkretności i osobistej świadomości problemu alkoholowego. Odwracanie uwagi daje znać o sobie wówczas, kiedy poruszany jest temat problemów wynikających z nadużywania alkoholu. Najczęściej taka rozmowa prowadzona jest w taki sposób, aby nie wynikał z niej fakt picia. Koloryzowanie wspomnień, zdarzeń w taki sposób aby w danym momencie służyły dalszemu piciu. Fantazjowanie, czyli budowanie wyobrażeń na własny temat, zdarzeń i czynów. Marzeniowe planowanie, które najczęściej nie mają swojego finału, a poprawiają samopoczucie pijącego.
Nieprawdą jest, że stosowanie mechanizmów iluzji i zaprzeczania jest świadome. Jest to zgoła proces nieświadomy. Bardzo często osoby uzależnione nie wiedzą, co jest prawdą, a co fałszem w sprawach ich picia i jego konsekwencji. Szczególnie działają w tym obszarze, w pozostałych obszarach bardzo rzadko lub wcale. Wszystko to co jest zagrażające dalszemu piciu, objęte jest mechanizmem iluzji i zaprzeczania.
Uzależnienie od alkoholu, fot. panthermedia
Dwa przeciwstawne przekonania znajdują się w bezpośrednim konflikcie, nie mogą przez dłuższy czas współistnieć w umyśle jednej osoby. Od tego momentu pozostają tylko dwie możliwości rozwiązania konfliktu: odrzucić picie lub odrzucić rzeczywistość.
Zdarza się tak, że najbliższe otoczenie pomaga pielęgnować, wzmacnia mechanizm iluzji i zaprzeczania. Szczególnie widoczne jest w sytuacji , w której otoczenie promuje , akceptuje picie alkoholu, a karzą i piętnują tych, u których nasiliły się destrukcyjne skutki picia.
