U większości dzieci z przewlekłymi bólami brzucha nie stwierdza się żadnej poważnej choroby organicznej. W takich sytuacjach za główną przyczynę bólów brzucha uważa się stres i problemy emocjonalne dziecka. W niniejszym artykule, napisanym przez doświadczonego psychologa, specjalistę psychologii klinicznej, wyjaśniono jakie są mechanizmy powodujące powstawanie przewlekłych dolegliwości bólowych brzucha na podłożu emocjonalnym. Podkreślono znaczenie interwencji psychologicznej u dzieci z przewlekłymi bólami brzucha.
Pracując w szpitalu pediatrycznym codziennością jest stykanie się z problemem bólów brzucha u pacjentów w różnym wieku. Jest to problem ważny, bowiem dotyczy naszych dzieci. Wiadomo, że ich dobro i stan zdrowia stanowi dla rodziców nierzadko większe znaczenie niż dobry stan zdrowia ich samych. Ból brzucha towarzyszy każdemu dziecku i w każdym wieku. Począwszy od okresu noworodkowego przez wczesne dzieciństwo, okres przedszkolny, młodszy wiek szkolny, okres dorastania w gimnazjum i szkole średniej. Wiele osób odczuwa te dolegliwości również w okresie dorosłości i dojrzałości życiowej.
Brzuch to taka część ciała, która w każdym przypadku ma olbrzymie znaczenie dla naszego funkcjonowania somatycznego jak i psychicznego. Jeżeli wszelkie procesy regulacji i funkcjonowania organizmu przebiegają bez zakłóceń, to zwykle nie pamiętamy o brzuchu. Gorzej jest, gdy przypomina o sobie, kłując, gniotąc, uciskając, wywołując mdłości i wymioty lub biegunkę, bądź zaparcia. Kiedy nasze dziecko skrzywieniem twarzy, płaczem, krzykiem, osłabieniem, nietypowym zachowaniem np. wycofaniem z kontaktów społecznych lub agresywnymi reakcjami sygnalizuje swój ból, który na dodatek powtarza się i nie chce ustąpić, wówczas rodzic staje się osobą zdeterminowaną i podejmuje zwykle czynności w kierunku zdiagnozowania choroby, na którą cierpi jego dziecko. Zgłasza się do lekarza pierwszego kontaktu i podejmuje leczenie. Jeżeli dolegliwości nie ustępują, to dziecko jest kierowane do szpitala pediatrycznego, w którym podejmowane są następne procedury.
W ramach rutynowej diagnostyki bólów brzucha w nowoczesnym szpitalu pacjent jest badany psychologicznie. Badanie ma odpowiedzieć na pytanie, czy występują i jakie są wskaźniki psychologiczne, które mają wpływ na występowanie komponenty emocjonalnej w przebiegu dolegliwości bólowych brzucha. Inaczej mówiąc czy ból brzucha wynika z przeżywanego przez pacjenta stresu, czy też ma podłoże mieszane lub jedynie somatyczne.
W ujęciu psychologicznym ból brzucha wiąże się bezpośrednio z sytuacją życiową chorego. Dziecko jest członkiem rodziny w której się wychowuje. Często bierze udział w życiu społecznym uczestnicząc w zajęciach przedszkolnych lub szkolnych. Biega po podwórku, rozmawia z ludźmi, chodzi do babci, kościoła, itd. Im młodsze dziecko tym krąg ludzi otaczających je jest węższy. Im starsze, tym więcej ludzi wokół niego. Ból brzucha jest manifestacją problemu, który je dotyka. Refleksyjny rodzic orientuje się jak stres może zmieniać zachowanie dziecka. Domyśla się co może być jego przyczyną. Z praktyki psychologicznej wiadomo, że najczęstszą przyczyną jest przeciążenie, tłumienie, wypieranie emocji, formowanie reakcji przeciwnych w związku z daną sytuacją lub czynnikiem, który generuje stres a w następstwie ból. Np. dziecko nie chce rozstawać się z matką, pragnie zwrócić na siebie uwagę, ma zbyt dużo obowiązków, chce spełnić oczekiwania rodziców, nauczycieli, dorośli manipulują dzieckiem wciągając je w swoje konflikty, niespełnione marzenia, oczekiwania lub zbyt trudne sprawy dla młodego człowieka. Obniżona odporność psychiczna i fizyczna na stres jest czynnikiem sprzyjającym powstawaniu dolegliwości bólowych brzucha i innych narządów człowieka.
Psychologiczne leczenie bólów brzucha obejmuje następujące czynności:
- Diagnostyka pediatryczna.
- Diagnostyka psychologiczna – poradnictwo.
- Rozmowa w dzieckiem i z jego rodzicami;
- Badanie testami psychologicznymi – omówienie wyników;
- Rozpoznanie problemów pacjenta;
- Sformułowanie programu czynności terapeutycznych dla dziecka i jego rodziny;
- Okresowe spotkania terapeutyczne – wzmacnianie pozytywnych postaw, zachowań, działań, realizacji celów.
fot. pantherstock
Proces diagnozowania jest niezbędny, gdyż daje podstawę do ustalenia sposobów rozwiązywania problemu dziecka. Najczęściej są to problemy występujące w obszarze rodziny i domu, w którym dziecko się wychowuje, następnie środowisko przedszkolne, podwórkowe, szkolne, studenckie. Badany wchodzi w relacje z otoczeniem, wpływa na nie i sam jest obiektem, na który oddziałują wszelkiego rodzaju bodźce pozytywne i negatywne z punktu widzenia jego funkcjonowania psychicznego, somatycznego, społecznego.
