Ocenia się, że w krajach europejskich wypadki drogowe są szóstą z najczęstszych przyczyną inwalidztwa i trzynastą spośród najczęstszych przyczyną śmierci.
Niektóre badania wykazują ponadto, że niemal u jednej piątej ofiar wypadków można zdiagnozować ostrą reakcję stresową, zaś jedna czwarta wykazuje problemy psychiczne w okresie roku od zdarzenia.
Według danych brytyjskich i amerykańskich, ze względu na liczbę wypadków drogowych – właśnie wypadki komunikacyjne są najczęstszą przyczyną zaburzenia stresowego pourazowego (PTSD = ang. postraumatic stress disorder). W Polsce takie badania nie były dotychczas prowadzone.
Diagnoza PTSD:
Zaburzenie stresowe pourazowe może wystąpić u osób, które uczestniczyły w wydarzeniu o charakterze traumatycznym (katastrofa, wypadek drogowy, napad, gwałt) albo były świadkami takiego wydarzenia i zareagowały na nie przerażeniem. W diagnozie PTSD ważne jest wiec zarówno bezpośrednie uczestnictwo w wydarzeniu o charakterze traumatycznym (za takie uznaje się również otrzymanie informacji o niespodziewanej, nagłej śmierci bliskiej osoby np. w wyniku katastrofy) jak i rodzaj reakcji – czyli uczucie przerażenie, bezradności czy chwilowe chociażby przekonanie o braku szans na ocalenie, „wyjście cało” z sytuacji (kryterium A według DSM IV – charakterystyka zdarzenia i reakcji na nie). Samo kryterium A niejednokrotnie sprawia problem u ofiar wypadków komunikacyjnych, ponieważ sam wypadek był zbyt gwałtowny żeby „zdążyć” poczuć bezradność lub przerażenie. Jeżeli wystąpiła utrata przytomności czy znaczne obrażenia somatyczne – „kryterium A” traumy powypadkowej staje się często np. przebudzenie w szpitalu, któremu towarzyszą wspomniane wyżej emocje.
PTSD charakteryzuje się typowymi objawami – nawracającymi, niechcianymi i przykrymi wspomnieniami czy koszmarnymi snami dotyczącymi traumatycznego wydarzenia (kryterium B- objawy ponownego przeżywania), unikaniem rozmów, wspomnień o urazie, a także unikaniem sytuacji dotychczas niesprawiających problemów (takich jak jazda samochodem, przejście przez jezdnię), które w jakikolwiek sposób kojarzą się z urazem (kryterium C - objawy unikania). Do objawów unikania zalicza się także zmiany emocjonalne – poczucie dystansu wobec otoczenia, zawężony zakres odczuwanych emocji pozytywnych a także charakterystyczne zaburzenia pamięci – fragmentaryczne niekompletne wspomnienie samego wydarzenia. Występują także objawy przewlekłej reakcji stresowej i podwyższonego poziomu wzbudzenia wegetatywnego takie jak niepokój, drażliwość (kryterium D - objawy wzmożonego wzbudzenia wegetatywnego). Objawy te, utrzymujące się przez co najmniej miesiąc, a często przez wiele miesięcy czy lat po urazie są przyczyną problemów w relacjach z bliskimi, obniżenia sprawności w pracy zawodowej i częstszego niż wskazywałby na to stan somatyczny korzystania z opieki medycznej.
fot. ojoimages
W diagnozie różnicowej PSTD u osób, u których dominują objawy unikania i wzmożonego wzbudzenia ważne jest stwierdzenie, że objawy te pojawiły się, lub znacznie nasiliły po wydarzeniu traumatycznym, nie stanowią okresowego nasilenia objawów innych zburzeń lękowych czy zaburzeń nastroju.
Pacjenci zgłaszający się do psychiatrów, ale także, co ważne u ofiar wypadków komunikacyjnych ze względu na konsekwencje obrażeń somatycznych - częściej do lekarzy pierwszego kontaktu, internistów czy chirurgów zazwyczaj wybiórczo informują o występujących u nich dolegliwościach. Zwracają uwagę na problemy ze snem, czy niepokój, a pomijają, zgodnie z mechanizmem unikania wspomnień czy rozmów o urazie, inne objawy mogące naprowadzić klinicystę na rozpoznanie PTSD. Ważna jest wiec świadomość lekarza/terapeuty dotycząca zarówno rodzaju i konfiguracji samych objawów niezbędnych dla sformułowania rozpoznania PTSD, jak i mechanizmu utrudniającego pacjentowi ich relacjonowanie.