Obowiązująca w Polsce od 1997 r. 10 wersja Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD 10) narzuciła nowe, pod wieloma względami, podejście do rozpoznawania zaburzeń lękowych i depresji.
Reklama:
2. Wspólne występowanie. Badania przeprowadzone z użyciem nowych jednostek klasyfikacyjnych, oparte w większości na klasyfikacjach amerykańskich: RDC, DSM-III i DSM-III-R, wykazały wysokie wskaźniki współwystępowania zaburzeń lękowych i depresyjnych [4, 11, 15, 24]. Angst [4] przeprowadził badanie 4547 osób z populacji ogólnej. Zaburzenie lękowe wykryto u 108 osób, z tego u 49% rozpoznano także depresję; depresję stwierdzono u 187 osób, z tego u 27% występowały również zaburzenia lękowe. Zauważono także częste występowanie pojedynczych objawów lękowych w depresji oraz pojedynczych objawów depresji w zaburzeniach lękowych. Wyniki tych badań wykazują, że depresja i zaburzenia lękowe współwystępują częściej niż losowo, a więc są zależne i to w znacznym stopniu. Taki punkt widzenia przyjęto w klasyfikacji ICD-10, w której rozpoznanie depresji może wykluczyć rozpoznanie zaburzenia lękowego. W przypadku współwystępowania klinicysta ma zdecydować, czy zaburzenie lękowe jest wywołane depresją; jeżeli tak jest, należy rozpoznać wyłącznie depresję.
3. Mieszane objawy. Zauważono, że u niektórych pacjentów z rozpoznaniem zaburzenia lękowego jednocześnie występują objawy depresyjne, które jednak nie spełniają kryteriów depresji. Także u pacjentów z rozpoznaniem depresji jednocześnie mogą pojawić się objawy lękowe, które nie spełniają kryteriów żadnego z zaburzeń lękowych. Clayton podaje, że u 66% pacjentów leczonych z powodu lęku napadowego występują pojedyncze objawy depresji, a u 60% pacjentów leczonych z powodu depresji występują niektóre objawy lękowe [27]. Możliwe jest zatem występowanie mieszanych zespołów lęku i depresji o różnym nasileniu i różnych proporcjach poszczególnych objawów.
Koncepcja „podprogowa” opiera się na założeniu, że u niektórych pacjentów występują stabilne, utrzymujące się przez co najmniej kilka tygodni objawy lęku i depresji, które nie są na tyle nasilone, aby można było ustalić rozpoznanie depresji lub zaburzenia lękowego. Przyjęto nazywać je podprogowymi mieszanymi objawami lęku i depresji (p.m.o.l.d). U takich pacjentów stres może powodować dekompensację, polegającą na zwiększeniu nasilenia i liczby objawów, czego konsekwencją jest wystąpienie zaburzenia lękowego lub depresji.
Pojęcie „podprogowy” odwołuje się do tak zwanego „progu” rozpoznania zaburzeń, określanego przez operacyjne kryteria ich diagnozy. Jeżeli liczba objawów, charakterystycznych dla danego zaburzenia oraz ich nasilenie i czas trwania pozwalają ustalić rozpoznanie, oznacza to, że przekroczony został próg rozpoznania zaburzenia. Jeżeli natomiast, pomimo obecności niektórych objawów, ich liczba, nasilenie lub czas trwania są zbyt małe do ustalenia rozpoznania, mamy do czynienia z przypadkiem podprogowym.
fot. pantherstock
Wykazanie, że p.m.o.l.d są częste oraz powodują znaczne pogorszenie samopoczucia i funkcjonowania, było istotne zarówno dla potrzeb klasyfikacji, jak i opisu psychopatologii. Wiadomo, że ciężkim depresjom często towarzyszy lęk, a ciężkim zaburzeniom lękowym objawy depresji. Jednak potwierdzenie podprogowego współwystępowania objawów wskazuje na celowość utworzenia nowej kategorii diagnostycznej, podważającej rozdzielenie zaburzeń lękowych i depresji. Badania dowodzące, że pacjenci z p.m.o.l.d charakteryzują się poziomem samopoczucia i funkcjonowania podobnym jak osoby z zaburzeniami (np. lękowymi), a gorszym od osób bez zaburzeń, wskazywały na lukę w systemie klasyfikacji DSM-III-R, zmuszającą do rozpoznawania takich przypadków jako zaburzenie lękowe nieokreślone [28]. W klasyfikacji DSM-IV zaproponowano kategorię MAD, natomiast klasyfikacja ICD-10 zawiera kategorię z.d.l.m. – obie mogą być stosowane w przypadku występowania p.m.o.l.d.
